Değerli kardeşimiz,

Konuyla ilgili bir hadis rivayeti şöyledir:

“Karşılıklı olarak sövüşen her iki kişinin söyledikleri (kötü sözleri)nin günahı, (ilk önce karşı tarafın küfrüne / sövgüsüne maruz kalan) mazlum kimse (küfrü başlatan kimseden) daha da ileri gitmediği sürece (küfre) ilk defa başlayan kimsenin üzerindedir.” (Müslim, Bir, 68; Ebu Davud, Edeb, 47; Tirmizi, Bir, 51)

– İmam Nevevi’ye göre, bu hadisin ifadesinden “kendisine hakaret edilen kimsenin aynısıyla karşılık verme hakkına” sahip olduğu anlaşılıyor. Bunun caiz olduğu hususunda alimler arasında bir ihtilaf yoktur. Kur’an ve sünnetten bunun delilleri vardır. 

Bu hadis gibi,

“Onlar zulme uğradıklarında yardımlaşıp haklarını alırlar.”(Şura, 42/39),

“Kim zulme uğradıktan sonra hakkını alırsa, bunlara hiçbir sorumluluk yoktur.”(Şura, 42/41)

mealindeki ayetlerde de haksızlığa uğramış kimsenin kendi hakkı kadar karşı tarafa aynıyla mukabelede bulunabileceğine işaret edilmektedir. (Nevevi, ilgili hadisin şerhi)

– Bununla beraber, sabredip karşılık vermemek, haksızlık yapanı affetmek daha güzeldir.

“Her kim dişini sıkarak sabreder ve kusurları affederse, işte onun bu hareketi, ancak büyüklere yaraşan örnek davranışlardandır.”(Şura, 42/43)

mealindeki ayette bu gerçeğin altı çizilmiştir. Keza,

“Allah, affedici olarak davranan kulunun yalnız izzetini (şerefini) arttırır.”(Müslim, Bir, 69)

manasına gelen hadiste de affın büyük bir fazilet olduğuna işaret edilmiştir. (bk. Nevevi, a.y)

– Bazı alimlere göre, haksızlığa uğramış kimsenin, haksızlığa uğradığı kadar hakkını almasından sonra, ilk önce haksızlık yapmış olan kimsenin bu konudaki bütün günahları affedilmiş olur. Diğer bazı alimlere göre ise, bu durumda zalim olanın mazluma yaptığı haksızlık günahı affedilir, fakat ilk defa haksızlığa başlamaktan kaynaklanan günahlar affolunmaz.(bk. Nevevi, a.y)

– Nevevi’nin dikkat çektiği önemli bir nokta da şudur: Sövülerek haksızlığa uğramış kimse, aynı sövgülü sözlerle karşılık verme hakkına sahiptir. Ancak, eğer bu sövgüler ve çirkin sözler  kazif(zina iftirası) ve yalan ise, mazlum kimse, aynısıyla (zina iftirasıyla veya yalan söyleyerek) karşılık vermesi caiz değildir. Örneğin bir adam “kendisine zinakâr” diye sövmüşse, mazlum aynısını kullanamaz. Sadece, “ahmak, zalim, fasık” gibi birçok kişide bulunabilen vasıflarla karşı taraftan hakkını alabilir.(Nevevi, a.y) Belki de hadiste, “haddini aşmadığı sürece” ifadesinin kapsamında bu da vardır.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet