Değerli kardeşimiz,

Hanefîler dışındaki bütün mezheplerde, yani cumhura göre, nikâh akdi velisiz olmaz. Kadın, kendini veya kızını evlendiremez. İmam Azam ve İmam Ebu Yusuf’a göre, bir kadın kendi nikâhını da, küçük kızının nikâhını da ve başkasının vekaletini alarak -onun– nikâhını da kıyabilir. Yalnız kadın kendi başına –şeraitte aranan şartlara göre- dengi olmayan birisiyle evlenirse, velilerinin buna itiraz hakları vardır. Erkek velinin olması şart değil müstehaptır. Hanefilerin delili şu hadislerdir:

“Dul kadın, velisinden daha çok kendi nikâhını kıymaya hakkı vardır. Bekâr kızın ise izni alınır, sessiz kalması da izni sayılır.”

“Bekâr kızın izni alınmadan nikâhı kıyılamaz.”(bk. Sübülü’s-selam, 3/118-119;  bk. V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî,7/82-84).

Cumhurun delili “Bir veli olmadan nikâh akdi olmaz.” (Sübülü’s-selam, 3/117); “Velisi olmadan nikâhlanan bir kadının nikâhı batıldır…” (bk. a.g.e, 1/127) manasına gelen sahih hadislerdir.

Hanefîler ile diğer mezhepler arasında yer alan bu farklı görüş Bakara suresinin 232. ayetinin tarz-ı telakkisinden de ileri gelmiştir:

Hanefiler ilgili ayeti şöyle anlamışlardır:

“Ey kocalar! Eşlerinizi boşayıp da onlar da iddetlerini tamamladıklarında, kendi aralarında meşrû surette anlaşmaları durumunda, kocaları ile tekrar nikâhlanmaları hususunda onlara baskı yapmayın.”

Şafii ve diğerlerine göre ilgili ayeti şöyle anlamak gerekir: 

“Ey veliler! Kadınları boşadığınızda ve onlar da iddetlerini tamamladıkları vakit, (karı-koca) kendi aralarında güzelce anlaştıkları takdirde, kadınları kocaları ile tekrar evlenmekten men etmeyin.” (bk. Zemahşerî, ilgili ayetin tefsiri).

Tefsirlerin büyük çoğunluğu -Şafii oldukları için- Şafii Mezhebi’nin görüşünü yansıtmışlardır. Nesefî gibi Hanefî tefsirde ise Hanefî Mezhebi’nin görüşüne uygun tefsir yapılmıştır.(bk. Taberî, İbn Kesir, Razî, Beyzavî, Nesefî, ilgili ayetin tefsiri).

Şafiilerin ayeti öyle anlamalarının bir sebebi de ayetin sebebi nüzulüdür. Rivayet göre, Makel b. Yesar, kız kardeşi Cümeylâ, kocasından boşanmış, iddet süresini tamamladıktan sonra eski kocasına dönmek istemiş, fakat kardeşi Makel buna engel olmuştur. Bunun üzerine bu ayet inmiştir.(bk. Taberî, İbn Kesir, Razî a.g.e).

Bu açıklamalara baktığımızda, Şafii alimlerinden olan Ebu Sevr’in “Bir nikâh akdi için hem velinin hem de kadının izni şarttır. Bunlardan birinin izni olmazsa nikâh akdi sahih olmaz. Bu ikili rıza gösterdikten sonra, erkek olan veli de, kadının kendisi de bu nikâhı kıyabilir.” (Zuhaylî, a.g.e, 7/84) şeklindeki orta yollu görüşü dengeli ve birleştirici bir içtihat olarak değerlendirilebilir. 

İlave bilgiler için tıklayınız: 

– Küçüklerin zorla evlendirilmesi caiz mi?

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet