Değerli kardeşimiz,

Bir kimse nafaka ve ihtiyacı kendisine ait olan bir kimseye zekat vere­mez, çünkü burada vereceği zekat yine kendi menfaatine dönecektir. Bu­nun için “kız evlense bile, nafaka yükümlülüğü baba üzerinde devam eder” içtihadında olan alimlere göre, bir baba, kızı evlense bile ona zekat veremez, gerekirse zekat dışında yardımda bulunması gerekir.

Zekat,zekat verilmeyecek yerlere veya kimselere verildiğinde, hem bu farz ödenmemiş hem de zekattan beklenen bireysel, sosyal, ekonomik amaçlar gerçekleşmemiş olur. Bu sebeple zekatın kimlere verileceği kadar, kimlere verilmeyeceği de fıkhın önemli bir konusudur.

Kural olarakzekat anneye, babaya, eş ve çocuklara, Müslüman olmayanlara, zenginlere, Hz. Peygamber (asm)’in yakınlarına ve soyundan gelenlere verilmez.

Bu dört sınıfa verilmeyişinin gerekçeleri her birinde farklıdır.

Bir kimse zekatını usul ve füruuna, yani annesine, babasına, dedelerine, çocuklarına, torunlarına veremez; aynı şekilde hanımına da zekat veremez. Ebu Hanife’ye göre kadın da zekatını fakir kocasına veremez.

Hanefîlere göre bunların dışındaki kardeş, amca, teyze, dayı, hala ve onların çocukları gibi akrabaya zekat verilebilir.

İmam Şafiî, Malik ve Ahmed b. Hanbel akrabaya zekatın verilip verilemeyeceği konusunda nafakayı ölçü alırlar ve zekat mükellefinin, üzerinde şeran nafaka borcu olan akrabalarına zekat veremeyeceğini belirtirler.

Ancak bu müctehidler nafakası vacip olan akrabanın kimler olduğunda ihtilaf etmişlerdir.

İmam Şâfiî’ye göre nafaka usul ve fürua vaciptir. Dolayısıyla anne-baba, dede-nine, oğul ve toruna nafaka mükellefiyeti olduğu için zekat verilemez.

İmam Malik ise nafakanın sadece anne-baba, ergenlik çağına kadar erkek, evleninceye kadar kız çocuğuna vacip olduğunu ileri sürer ve bunların dışındaki akrabaya zekat verilebileceği sonucuna varır.

Fakihlerin ittifakıyla zekat, İslama karşı savaşan gayri müslimlere, Allah’a, peygamberlere, ahiret gününe inanmayan kişilere ve dinden dönenlere verilmez.

Hz. Ömer’in zekatın verileceği yerleri belirleyen ayetteki “miskinler” kelimesini, “Bunlar kitap ehlinin miskinleridir” şeklinde yorumlamasına dayanarak, bazı fakihler zekatın zimmilere verilebileceğini ileri sürmüşlerdir. Hanefî fakihlerinden İmam Züfer de bu görüştedir. Bu fakihlere göre zekat ibadet amacıyla fakirin ihtiyacını karşılamaktır. Bu amaç fakir zimmîlere zekât vermekle de gerçekleşir.

Şafiîler dışındaki fakihler farz olmayan (nafile) sadakaların fakir zimmîlere verilebileceğinde görüş birliğine varmışlardır.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet