Değerli kardeşimiz,

Böyle yemin yerine ve yemin maksadıyla yapılan talak (mesela sözümden dönersem karım boş olsun demek) boşama sonucu doğurmaz, meşru bir mazeret bulunduğunda yemin bozulur, “vallahi, billahi, tallahi” denilmediği için kefaret de gerekmez.

Yemin Kastıyla Talâk                                                                           

Tehdit ve baskı altında boşama (talak) ile kişinin sözünden dönmemesini sağlamak maksadıyla yaptırılan “yemin maksatlı talak” çok kere kötüye kullanılmış, eşiyle hiçbir problemi olmayan kimsenin ailesi dağıtılmış, meşru olmayan bir sonuç doğurduğu için sözünden dönmek isteyen kimsenin de önünde büyük bir engel oluşturmuştur.

Dil alışkanlığı ile her sözün arasında “vallahi” diyen kimse yemine niyyet etmedikçe sorumlu olamayacağı gibi aynı şekilde yemine ve boşamaya niyet etmeksizin “şart olsun”, “boş olsun” sözlerini kullanan kimse bu sözleri ile karısını boşamış olmaz (Lağv yemini gibi).

Şartı gerçekleşince boşamak üzere söylenmiş ise cumhûra göre boş olur; İbn Hazm ve Şafiîlerden Yahya b. Abdilaziz’e göre boşanma niyetiyle de olsa bu sözlerle boş olmaz.

Fakat bir kimse boşama niyetiyle değil de yemin niyetiyle bu sözleri söyler ve mesela “Şu işi yaparsam veya yapmazsam karım boş olsun.” derse, bunun hükmü ve neticesi ne olacağı konusu tartışılmıştır.

Yemin niyetiyle kullanılan talâk kelimesinin hükmü mevzuunda üç görüş vardır:

1) Cumhura göre bu, boşamanın bir şarta bağlanması (ta’lik) kabilindendir; şartı gerçekleşince boşama da tahakkuk etmiş olur. Buna delalet eden naslar ve sahabe fetvaları vardır (Buhârî, Talâk, 10).

2) İbni Teymiyye’ye göre yemin niyetiyle söylenen talâk boşanma neticesi doğurmaz; fakat yemin kefareti gerekir.

3) İbn Kayyim’e göre ne boş olmayı, ne de kefareti gerektirir. Çünkü Hz. Peygamber (asm) ve sahabeden nakledilen rivayetler, yemin kastıyla yapılan ta’lika değil, belli bir işin neticesine göre boşama niyetiyle yapılan ta’lika aittir. Yemin kastıyla olan talikin böyle bir netice doğuracağına ait hiçbir nas yoktur. Ayrıca Hz. Ali, Şurayh ve Tavûs “Talâk üzerine yemin edip yeminini yerine getiremeyen kimseye bir şey lazım gelmez.” diye fetva vermişler; buna muhalif bir sahabî de çıkmamıştır (İbn Kayyim, İ’lamu’l-Muvakkıin, c. III, s. 65-82; Zadu’l-Mead, c. IV, s. 41, vd.; eş-Şayis ve M. Şeltut, Mukaranatu’l-mezahib fi’l-fıkh,  s. 108).

1929 tarihli Mısır Aile Kanunu ile ondan istifade eden Suriye.M.K. bu görüşü tercih etmişlerdir. S.M.K.’nın 90. maddesi şöyledir:

“Sözünü kuvvetlendirmek için yemin gibi kullanılan veya sadece bir işi yaptırma veya yaptırmama hususuna sevk ve teşvik kastıyla ifade edilen, gelecek zamana bağlı talâk vaki olmaz; yani bir netice doğurmaz.”

Bilmeden veya sonucunu hesap etmeden “yemin maksadıyla talak yapan; “Sözümden dönersem karım boş olsun.” diyen kimse meşru bir sebeple yeminini bozmak isterse “eşi boş olmaz” diyen ictihada tabi olabilir.

Çağın kaynak alimlerinden M. Ebu Zehra da “el-Ahvâlu’ş-Şahsıyye” isimli eserinde (s. 301 vd.) bu konuyu incelemiş, yemin yerine ve yemin maksadıyla yapılmış talakın (boşama ifadesinin) boşama sonucu doğurmayacağı ictihadını benimsemiş, Mısır’da şeriatı esas alarak yapılmış bulunan kanunun (Sene: 1929, sayı: 25, madde: 2) şu maddesini de nakletmiştir:

“Söylendiği sırada sonuç doğurması kastedilmeyen, bir şeyi yapmaya veya yapmamaya teşvik ve icbar maksadıyla yapılmış ve yaptırılmış bulunan talak vaki olmaz (sözden dönüldüğünde boşama gerçekleşmez).”

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet