Değerli kardeşimiz,

MAAŞ, ÜCRET ve SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ ZEKÂTI:

Dar anlamda maaş,bir hizmet mukabilinde çalışan kimseye verilen aylık ücrettir. Ücret de emeğin ve hizmetin fiyatına, satış bedeline denir. Serbest meslek kazançları da geçici veya devamlı olarak her türlü serbest meslek faaliyetlerinden doğan kazançlardır.

Memur maaşları, işçi ücretleri, doktor, mühendis, avukat, terzi, berber gibi serbest meslek sahiplerinin kazançlarının zekâtı konusunda iki görüş vardır.

Klasik kaynaklardaki bilgileri değenlendiren ve onlardan hareketle bazı sonuçlara ulaşan çağımızdaki bilginlerin bir kısmına göre, ücretlilerin ve serbest meslek sahiplerinin gelirlerinin toplamı nisaba ulaşır ve üzerinden bir yıl geçerse, ihtiyaçlar giderilip borçlar düşüldükten sonra % 2.5’u zekât olarak verilir.

Bu görüş sahipleri bir malın zekâta tâbi olabilmesi için, üzerinden bir kamerî yılın geçmiş olması gerektiği noktasından hareket ederler.

Ebû Ubeyd, Hz. Ebû Bekir’in devlet gelirlerinden hak sahiplerine “atâ” adıyla maaş (veya devlet gelirlerinden pay) verirken, onlara, üzerinden bir sene geçen malları olup olmadığını sorduğunu, mükellefler müsbet cevap verirlerse, dağıttığı maaştan, o malların zekâtını aldığını, Hz. Osman’ın da aynı uygulamada bulunduğunu, Hz. Ali’nin

“Kişinin yeni kazandığı malının üzerinden bir sene geçmedikçe, o malda zekât tahakkuk etmez.” (Ebu Ubeyd, el-Emvâl, nr. 1122, 1125-1129)

dediğini, Abdullah b. Mes’ûd’un da aynı anlamda fetva vermiş olduğunu rivayet eder.

Bu rivayetleri değerlendiren Ebû Ubeyd, Hulefâ-yi Râşidîn’in devlet gelirlerinden hak sahiplerine dağıttıkları atâdan hemen zekât tahsil etmediklerini, fakat onların zekât tahakkuk eden diğer mallarının zekât borçlarını, bu tahsisattan kesmiş olduklarını söyler (el-Emvâl, nr. 564).

İkinci grup bilginler ise, bu tür gelirlerin zekâta tâbi tutulması için bir senelik sürenin geçmesini gereksiz görürler. Onlara göre, maaş, ücret ve serbest meslek kazançları kaynaklarda zikri geçen mâl-i müstefâd yani miras, bağış, mükâfat gibi yollardan gelen gelirlere benzerler.

Diğer taraftan, kaynaklarda İbn Abbas, Muâviye ve Ömer b. Abdülazîz’in yeni kazanılan maldan, sene geçme şartı aramadan zekât tahsil ettikleri rivayet edilir (el-Emvâl, nr. 1132-1133).

Ebû Ubeyd’e göre İbn Abbas’ın konu ile ilgili fetvasında kastedilen toprak mahsulleridir. Yani sene geçmeden zekâtı verilecek olan toprak mahsulleri zekâtıdır ki “hasat zamanı” ödenir. Medineliler arazi mahsulüne “emvâl” adını verirler.

İbn Rüşd’ün de işaret ettiği gibi mâl-i müstefâdın yani miras, bağış, mükâfat gibi gelirlerin kazanıldığı anda zekâtının ödenip ödenmeyeceği hakkında Hz. Peygamber (asm) ve sahâbeden açık bir rivayetin bulunmadığı doğrudur. Bu sebeple de birinci grup fakihler klasik çizgiyi takip ederek altın, gümüş, ticaret malları ve hayvanlardan zekât alınmasında ölçü olan “malın üzerinden bir yıl geçmesi” şartını maaş, ücret, serbest meslek kazançları için de geçerli saymışlardır.

Din İşleri Yüksek Kurulu, maaş ve benzeri standart gelirlerin, diğer gelirlere katılarak nisap miktarının üzerinden bir yıl geçtikten sonra zekât verilmesi gerektiği görüşündedir. (Diyanet İlmihali, Zekat Bölümü)

Borcu ve temel ihtiyaçları dışında 80.18 gr. altına veya bu miktar altın değerinde para veya ticaret malına sahip olan bir kimsenin, buna malik olduğu günden itibaren üzerinden bir yıl geçtiğinde, bu miktar mal aynen mevcut veya daha fazla ise, bunun kırkta birini zekât olarak vermesi gerekir. Daha sonraki yıl içinde çeşitli yollardan sağlanan artışlar için yılın dolması şart değildir. Yıl sonunda eldeki zekâta tabi birikimlerin tümünün zekatı verilir.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet